Restauratie van Oeckelenorgel voltooid – Het orgel weer in oude glorie hersteld
Op 12 september 2017 heeft het orgel voor het laatst geklonken. Onder de handen van organist Oosterhuis klonk Psalm 150 in de oude berijming. Daarna viel het ruim 4 jaar stil. Een grote restauratie van kerk en orgel ging van start en zoals het met restauraties vaak het geval is, duurde het langer dan voorzien was. Maar nu, maart 2022, kunnen we weer volop genieten van kerkdiensten in de Stefanuskerk met de prachtige klanken van het Van Oeckelenorgel.
Regeren is vooruitzien
Regeren is vooruitzien, zo luidt een bekend gezegde. Dat geldt zeker voor het College van Kerkrentmeesters. Het is al weer jaren geleden dat het college besloot dat het Van Oeckelenorgel een grondige onderhoudsbeurt nodig had. Daarbij waren de oplopende onderhoudskosten in onze twee Beiler kerken een belangrijk onderwerp van gesprek. Er werd destijds, na veel studie, onderzoek en overleg besloten dat de Stefanuskerk zou worden ondergebracht in een stichting: ‘Stichting Stefanuskerk Beilen’.
Voordat de stichting kon starten met het faciliteren van het kerkgebouw moest er nog heel wat gebeuren. De kerk onderging aan de buitenkant een volledige restauratie. Onder andere de muren, de toren met de haan, het dak en de klok zijn volledig gerestaureerd. Wat betreft de binnenkant moesten het gebouw en het orgel volledig gerenoveerd en gerestaureerd worden. Veel werk is door aannemers verzet. Daarbij werd er voor diverse klussen een beroep gedaan op vrijwilligers die met uiteenlopende kennis en kwaliteiten de
bouw- en renovatieactiviteiten kundig hebben ondersteund. In korte tijd ontstond er een groep enthousiaste mensen die zich zeer positief en gedreven hebben ingezet om een indrukwekkend resultaat neer te zetten.
De demontage van het orgel
De demontage van het orgel is gestart in september 2017. De samenwerking met orgelbouwer Henk Heideveld liep gesmeerd en ook het teamwork onderling bleek een schot in de roos. En er is nogal wat gebeurd: grote steigers zijn opgezet, het pijpwerk is pijp voor pijp gedemonteerd en vervolgens genummerd opgeslagen in de kelder van de kerk. De blaasbalg en de windladen zijn onder handen genomen en er moest veel worden schoongemaakt. Onder andere de feniksen, de engelen en David met het harpje zijn grondig gereinigd en opgepoetst. Kerkbanken werden verwijderd, vloertegels voor hergebruik klaargemaakt.
Schedels en botresten
Tijdens het verwijderen van de kerkvloer kwamen er een aantal schedels en botresten tevoorschijn. Het renovatiewerk werd stilgelegd om plaats te maken voor archeologisch onderzoek. Er kwamen letterlijk steeds meer vondsten naar boven en er werden veel oudere fundamenten blootgelegd. Hierdoor liep het hele proces de eerste grote vertraging op maar is er een waardevolle bijdrage geleverd aan onze kennis over de historie van de Stefanuskerk.
Kogelgaten
Bij de start van de orgelrestauratie zijn er kogelgaten gevonden in de blaasbalg. Echter bij het ontdekken van deze inslagen was het in eerste instantie niet direct duidelijk dat het om kogelgaten ging. Na enig onderzoek bleek dit achteraf wel het geval te zijn. Er is één kogel blijven steken in de vloerplanken van het orgel. Waarschijnlijk is er tijden de Tweede Wereldoorlog in de kerk op het orgel geschoten. Zaten er wellicht onderduikers? Hierover is helaas verder niets bekend. Desondanks kreeg deze ontdekking volop aandacht in de regionale media en kregen we RTV Drenthe op bezoek.
Monumentenwacht
Alle werkzaamheden dienden zorgvuldig en gecontroleerd uitgevoerd te worden daar de kerk een monumentale status heeft. Zo moeten alle wijzigingen vooraf worden aangevraagd bij de Monumentenwacht. Dit gold dus ook voor het orgel. Er waren voorstellen voor technische aanpassingen aan het orgel. Deze zijn vooraf in de orgelcommissie, waarin onder andere de organisten Weurding en Oosterhuis en een onafhankelijke orgeladviseur zitting hebben, besproken. Zo bleek al snel dat een aantal wensen, aangedragen door de organisten niet haalbaar waren. Deze zouden namelijk de originaliteit van het orgel te veel aantasten.
Toen werd het stil in het tijdspad……
Na ruim een half jaar renovatie zouden de diverse onderdelen van het orgel teruggeplaatst kunnen worden. Echter hier is niet mee begonnen omdat de nog geplande bouwactiviteiten aan de kerk zelf, weer veel stof en vuil zouden veroorzaken. Bouwstof is slecht voor het orgel en daarom moest met de opbouw gewacht worden tot alle bouwactiviteiten waren voltooid.
De benodigde vergunningen van o.a. Monumentenwacht en gemeente Midden-Drenthe voor de aanpassingen in de kerk kwamen niet op tijd rond. Het hele proces liep hierdoor flinke vertraging op en dat veroorzaakte de nodige problemen: aan de kastombouw van het orgel ontstonden vochtproblemen en de orgelpijpen zakten door wegens het te lang plat liggen.
Uiteindelijk heeft het bijna vier jaar geduurd voordat men aan de definitieve heropbouw van het orgel kon beginnen. Onze orgeladviseur heeft ons van goed advies voorzien. De expertise van orgelbouwer Henk Heideveld heeft ertoe geleid dat het toch is goed gekomen. De orgelpijpen zijn allen na renovatie en uitlijnen teruggeplaatst en vakkundig gestemd en geïntoneerd. Het geluidsvolume is gereduceerd omdat we door de renovatie met een andere akoestiek van de kerk te maken hebben. Van onze organisten ontvangen we positieve reacties. Met name de klank van het orgel wordt geprezen.
“Een levendig proces met een mooi resultaat’
Warme klanken
Tijdens een aantal kerkdiensten die onlangs in de Stefanuskerk werden gehouden kon men weer genieten van de warme klanken van het gerestaureerde Van Oeckelenorgel.
Zodra het allerlaatste schilderwerk afgerond is zal de definitieve oplevering plaatsvinden door orgelbouwer Henk Heideveld. Het was een prachtig project ondanks alles wat er gebeurd is. We hopen als kerkelijke en burgerlijke gemeente nog tot in lengte van jaren hiervan te genieten.
Of met de mooie woorden van Orgelbouwer Henk Heideveld:
‘Er zijn veel hobbels genomen door vrijwilligers, (kerk)bestuur en ondergetekende, maar achteraf gezien was het een levendig proces met een mooi resultaat’.
Er wordt momenteel nagedacht over een feestelijke officiële ingebruikname van het gerestaureerde Van Oeckelenorgel. Tenslotte past hier dan nog een woord van dank aan een ieder die zich heeft ingezet voor dit totale project.
Hans Bakker
(voormalig ouderling-kerkrentmeester)
Meer informatie over het Van Oeckelenorgel: www.orgelsindrenthe.nl