Stefanuskerk

De PG Beilen-Hijken-Hooghalen is eigenaar van de Stefanuskerk en ook na de restauratie en herinrichting blijven er erediensten gehouden worden in de Stefanuskerk. Vanaf 1 januari 2018 is de Stichting Stefanuskerk Beilen (SSB) verantwoordelijk voor de verdere exploitatie van het monument.

Geschiedenis

De eerste kerk werd al in de tiende eeuw op deze plek gesticht als katholieke kerk en was gewijd aan Willibrord, de eerste bisschop van Utrecht. De huidige kerk is een eenbeukig gotisch gebouw dat rond 1400 zijn huidige vorm kreeg. Het was destijds een van de zes moederkerken van Drenthe en deed als dingspilkerk ook dienst als zetel voor de rechtspraak.

Dingspilkerk

De Stefanuskerk is één van de zes Dingspilkerken in Drenthe, de oudste kerkelijke stichtingen in de provincie. De kerk is centraal gelegen in de destijds aanwezige noord-zuid en oost-west lopende verbindingen en zal zijn ontstaan uit een kapel voor doortrekkende reizigers.
Namens de bisschop van Utrecht, sinds het midden van de 11e eeuw landsheer van Drenthe, werd driemaal per jaar recht gesproken in de dingspilkerken. Eens in de vier jaar kwam de bisschop daarvoor ook zelf naar Drenthe en nam hij zitting in de “seendstoel” om uitspraak te doen.

Na de grote dorpsbrand van 8 augustus 1820 heeft Beilen geen oude pastorie met archieven meer, maar gelukkig bleef de kerk behouden. Die herinnert aan het verder geheel verdwenen oude dorp en haar banden met de abdij Dikninge.

Toren en orgel

In het verleden trok het kerkgebouw met zijn hoge toren al van verre aandacht over het Drentse heidelandschap. Schip en toren stammen uit de 14e eeuw, het koor uit de 15e eeuw.

Nadat het oorspronkelijke orgel in 1820 werd verkocht ten bate van de slachtoffers van een grote brand, werd in 1840 een tweedehands orgel uit de Broerekerk in Groningen gekocht, dat in 1862 en 1966 een grote restauratie onderging. Het kerkgebouw en het orgel worden door Monumentenzorg als twee afzonderlijke monumenten gezien.

Restauraties

In 1938 onderging de kerk onder leiding van monumentenzorg een grote restauratie, waarbij o.m. de houten zoldering door het huidige tongewelf werd vervangen en de consistorie werd aangebouwd. Bij de restauratie in 1992 werd deze geheel vernieuwd.

Bij de grote restauratie, 2019-2021, is de toren van binnen in zijn geheel gerestaureerd. Er zijn nieuwe leien op het dak aangebracht en de kerk is helemaal opnieuw ingericht.

De kerk zal in het voorjaar 2021 weer in gebruik genomen worden voor erediensten en andere culturele bijeenkomsten.